De echte details zijn wat vervaagd, maar gravend in mijn geheugen herinner ik mij, terug in de jaren zeventig, een directeur van een kunstencentrum in een provinciaal stadje. Een wereld waar een computer nog net niet in een woonkamer paste en waar internet iets was voor de aandachtige kenner van programma’s zoals Star Trek, om van te dromen uiteraard…
Experimenteel…
De directeur had het grandioze idee een prijs voor moderne beeldende kunst in het leven te roepen. Iets waar, volgens zijn wereldvisie, een provinciale hoofdplaats recht op had. Die wereldvisie zorgde er voor dat wat toen in die tijd door de goegemeente als kunst ervaren werd, door de directeur als boers, plats en ja provinciaals werd afgedaan. De man stond eerder voor een kunstvisie van het experimentele. Het was dan ook te verwachten dat de jury die hij hiervoor in het leven riep, dezelfde visie zou delen.
Na de oproep mochten de kunstenaars hun werk ter beoordeling komen inleveren in het kunstencentrum. Zo was er ook een kunstenaar die schijnbaar die ochtend het bedlinnen ververst had en de oude lakens niet in de wasmachine had gestoken, maar ze achteloos gedropt had in een hoekje van het kunstencentrum. U raadt het al, de eerste prijs ging naar dit gedurfd werk met diepe achtergronden en werd ook op deze wijze met superlatieven beschreven in de catalogus die de tentoonstelling, volgend op de jurering, mocht afronden.
Op het einde van de tentoonstelling werd de kunstenaar door de diensten van de directeur verzocht zijn kunstwerk te komen ophalen. De kunstenaar die duidelijk niet vreemd was van enige ironie, en zo allicht het geheel in een lachwekkend perspectief wilde plaatsen, informeerde of men daar in het provinciale museum niet over een grijze huisvuilzak beschikte. Kunst gemaakt voor de vuilbak…
Banaan
In november 2024, ruim vijftig jaar na de kunstgebeurtenis in de provinciestad, telde in de wereldstad New York een crypto-ondernemer bijna 6 miljoen euro neer voor een banaan, eentje die weliswaar kunstig met een stuk tape tegen een muur was gekleefd. De banaan eindigde niet in de vuilbak, wel in de maag van de crypto-ondernemer. Een nobeler doel dan een oorkussen in de vuilkar… En dan weten dat het concept, banaan met tape tegen de muur in 2019 nog maar een slordige 100.000 euro moest kosten.
De echte waarde van het oorkussen met bijhorend laken, we hebben even gespiekt bij een Zweeds woonwarenhuis, kan je al vanaf 24 euro en nog wat centen terecht. Voor een banaan, zit je bij een Frans warenhuis ver beneden wat zij de euro-deals noemen. Eén iets is duidelijk, er is een duidelijk verschil tussen de reële waarde en de waarde die men respectievelijk aan dekbed en banaan toekent. Is dat de definitie van kunst?
Waardetoevoeging
Als we zuiver economisch denken in toegevoegde waarde, dan kunnen we nauwelijks van een operationeel proces spreken, waarbij arbeid het oorkussen, dan wel de banaan waardevoller heeft gemaakt. Is dan het idee, de gedachte de onderliggende trigger om iets waardevoller te maken? Ik weet wel zeker, als ik een kunstgalerij een courgette met ducktape tegen de muur ga hangen, in geen eeuwigheid zullen de miljoenen naar mij toe vloeien…
Nochtans wijkt mijn idee toch niet zo ver af als dit van Maurizio Catttelan. We zouden zelfs kunnen variëren op het thema… Een tube lijm op een etalage, neen? Of misschien een pingpong balletje aan een doorzichtige koord in het midden van een grote ruimte, om (het gebrek aan) zwaartekracht tot kunst te verheffen… Iemand een paar miljoen?
De prijs…
Neen, niet het kunstzinnige, niet het doordachte, niet het idee, maar de gekte van het momentum is hier de enige sleutel tot een mogelijke verklaring. Hoe gekker, hoe beter… alles wordt opgehangen aan zogenaamd succes, hoe meer geld er tegenaan gegooid wordt, hoe waardevoller iets is… Een gek, met geld te veel, gemediatiseerd tot en met, verwondering, verbazing opwekkend, en bevestiging krijgend vanuit de wereld van de volgers, dat bepaalt de waarde van een banaan…
