Over hoe we privégevoelens publiek maken — en waarom dat tegelijk bevrijdend én riskant is.
Er was een tijd – voor mij ergens tussen de jaren zestig en zeventig – waarin een mens, als hij in de knoop zat, naar de biechtstoel stapte. Het was een plaats waar de deur zwaar dichtviel en de buitenwereld even ophield te bestaan. Het hout rook naar wierook en ouderdom, en achter het rooster wachtte een stem die luisterde. Soms sprak je er over schuld of schaamte, soms biechtte je zo maar wat pekelzondes op, maar som ging het ook over verdriet en existentiële vragen, soms over twijfels die je aan niemand anders durfde toe te vertrouwen. De priester was niet alleen de bewaker van morele regels. Al even vaak was hij een soort vroege psycholoog, iemand die de last even verlichtte of een richting aangaf. Die fysieke plekken bestaan vandaag voornamelijk kinderherinneringen, maar de behoefte om ons hart te luchten is gebleven. Alleen hebben we er inmiddels andere kanalen voor gevonden – luidere, snellere en vooral veel minder discrete.
Niet meer fluisteren…
Waar we vroeger fluisterden achter houten roosters, publiceren we tegenwoordig onze zielenroerselen op sociale media. In plaats van een gesprek in stilte verschijnt onze emotie nu als een foto met onderschrift, een story van dertig seconden of een publieke post die iedereen mag lezen. Wat ooit behoedzaam en met omzichtig gekozen woorden werd uitgesproken, verschijnt nu in flitsende boodschappen die binnen een dag alweer verdwijnen, maar in die korte tijd wel door honderden ogen glijden.
We biechten vandaag geen zonden meer op; we delen meningen, angsten, frustraties en kwetsuren — soms verpakt in esthetische filters en zorgvuldig gekozen emoji’s, soms rauw en ongepolijst. En gek genoeg kan dat bijzonder bevrijdend aanvoelen. Het geeft een gevoel van luchtigheid, van “ik laat het even los”, van directe herkenning of bijval. Sociale media hebben de rol van het luisterende oor overgenomen, maar met één groot verschil: het luisterend oor is nu een publiek plein.
Op zoek naar applaus…
Toch is het niet alleen de behoefte aan lucht die ons drijft. We verlangen ook naar zelfbevestiging. In de biechtstoel kregen we die niet altijd; daar werd ons eerder verteld wat beter kon en wat voortaan anders moest. Het was een plaats van reflectie, niet van applaus.
Vandaag verwachten we dat applaus wél. We posten iets en wachten op hartjes, duimpjes, reacties. Het zijn kleine digitale knikjes die zeggen: “Je bent oké. Je hoort erbij. Je gevoel mag er zijn.” We zijn eraan gewend geraakt dat anderen ons bevestigen, zelfs wanneer we diep vanbinnen twijfelen of onze woorden wel zo verstandig waren.
Het effect is dubbel. Het geeft kortstondige troost, maar het maakt ons tegelijk afhankelijk van externe reacties. We zoeken niet alleen een luisteraar; we zoeken iemand die zegt dat we goed bezig zijn, dat we gelijk hebben, dat onze emoties gerechtvaardigd zijn. Het verlangen naar bevestiging is een menselijke constante geworden die alleen maar sterker is geworden nu technologie soepel met ons mee knikt.
Jij bent goed bezig…
Dat verlangen naar bevestiging gaat nog een stap verder in de wereld van avatars en kunstmatige intelligentie. We maken online versies van onszelf aan — soms helderder, mooier, zelfverzekerder — en praten ermee alsof ze onze innerlijke spiegel zijn. Deze digitale zelfbeelden spreken ons nooit tegen. Ze zijn ontworpen om alles begrijpelijk te vinden, om met ons mee te denken, om onze emoties te spiegelen zonder oordeel of frons. En vooral om te zeggen: “Jij bent goed bezig…”
Zo verschuiven gesprekken die vroeger voorbehouden waren aan de intieme veiligheid van de biechtstoel naar een digitale prompt. We delen onze twijfels, onze angst voor mislukkingen, onze teleurstellingen, onze morele dilemma’s, soms zelfs onze geheimste gedachten — allemaal met een stuk software dat onmiddellijk antwoordt. Het voelt veilig, want de machine lacht ons niet uit en roddelt niet achter onze rug. En dat is soms precies wat we nodig hebben.
Maar dat gemak heeft een keerzijde. Een avatar geeft geen weerwerk. Hij strooit goedbedoelde adviezen zonder grenzen uit en bevestigt alles wat we denken of voelen. Zo ontstaat een zachte bubbel waarin alles begrijpelijk en oplosbaar lijkt — een bubbel die bruist van troost maar weinig waarheid bevat.
Samenleving wordt steeds complexer…
Tegelijk verandert de wereld om ons heen in een razend tempo. De regels worden ingewikkelder, de verwachtingen hoger, de overheid strenger, de bureaucratie zwaarder. Zelfs de meest basale maatschappelijke structuren – onderwijs, mobiliteit, gezondheidszorg, fiscaliteit – lijken steeds minder overzichtelijk.
Neem het pensioen, bijvoorbeeld. Wat ooit een helder gegeven was, is vandaag een mathematisch doolhof van voorwaarden, leeftijden, uitzonderingen en nieuwe berekeningen. Je denkt dat je ongeveer weet waar je staat, tot de wet plots verandert en je alles opnieuw moet uitzoeken. Het is alsof de samenleving voortdurend van vorm verandert, steeds sneller en onvoorspelbaarder.
Voor een mens van vlees en bloed, met een beperkt aantal uren in een dag en een hoofd dat ook rust nodig heeft, is dat nauwelijks bij te benen. We proberen het wel: met kranten, webinars, simulaties en gesprekken. Maar hoe meer we proberen te begrijpen, hoe meer we beseffen dat het geheel steeds verder van ons afglijdt.
Onzekerder dan ooit…
En daar, precies in die groeiende onzekerheid, ontstaat de nieuwe functie van de digitale biechtstoel. We zoeken geen absolutie meer. We zoeken houvast. We proberen een beetje grip te krijgen op een wereld waarin bijna niets nog “vast” lijkt te zijn. We delen onze vragen, onze verwarring, onze frustratie, onze angst om achter te blijven. En we hopen dat iemand — of iets — ons zegt dat het allemaal wel goed komt.
Het is een vreemd soort moderne biecht: niet langer om vergeving te vragen, maar om geruststelling. Om bevestiging dat onze gevoelens terecht zijn. Om de illusie dat we niet alleen staan in een tijd waarin de grond sneller lijkt te verschuiven dan we kunnen bijstappen.
De digitale biechtstoel zit voller dan ooit
We maken onze diepste gevoelens publiek, maar houden onze grootste angsten privé. We roepen om aandacht, maar fluisteren om begrip. We vragen technologie om te luisteren, omdat mensen daar soms geen tijd, moed of antwoorden meer voor hebben.
Misschien is dat de echte spanning van onze tijd: we delen meer dan ooit, maar begrijpen minder dan ooit. We worden gehoord door velen, maar echt begrepen door weinigen. We leven in een wereld vol meningen en toch vol twijfels. En in die wankele balans groeit de digitale biechtstoel uit tot een permanente plek in ons leven.
Of dat goed is of slecht, durf ik niet te zeggen. Maar één ding is zeker: achter elk scherm zit een mens die zoekt naar woorden, naar zekerheid, naar bevestiging.
En misschien daarom zit de digitale biechtstoel voller dan ooit.
