In China kreeg wetenschapper He Jianki drie jaar cel. Zijn misdaad? Actief ingrijpen bij het ontstaan van nieuw leven. Eigenlijk werd hij vooral veroordeeld omdat hij de kluit belazerde. Zich niets aantrok van de deontologische regels en één en ander niet wetenschappelijk genoeg benaderde. Ondertussen zijn er nu blijkbaar al drie baby’s die het werk waren van zijn methode. Mensen maken die HIV resistent zijn.

De methode van He Jianki is in essentie een vorm van verder borduren op een ivf-behandeling. Naast de zaadcel wordt er ook een proteïne in de vrouwelijk eicel toegevoegd, die het nodige knip- en plakwerk in het DNA verricht met als ultieme doel een HIV resistent kind geboren te laten worden. De Chinese dokter publiceerde het geslaagd zijn van zijn experiment op YouTube, niet in een wetenschappelijk tijdschrift. Dat deed uiteraard collega’s wetenschappers hun wenkbrauwen fronsen met de gedachte aan een “broodje aap” verhaal.

Hello mislukking

Ondertussen blijkt dat het handelen van de dokter echt geleid heeft tot baby’s waarvan we alleen maar de schuilnamen kennen. Maar zijn werk blijkt niet helemaal geslaagd te zijn. HIV heeft ook andere wegen om een lichaam in te sluipen dan de deuren die de dokter afgesloten had. En zelfs die afsluiting blijkt niet eens waterdicht te zijn. Bovendien rijzen er vragen over de gezondheidstoestand van de kinderen.

Dus staat de deontologische wereld op haar achterste poten. Dit ingrijpen in het ontstaan van het leven is “not done”. Allicht begreep He Jianki ook wel dat hij hier nooit bij een wetenschappelijke publicatie moest komen aandragen. De sociale media werden dus zijn kanaal. Maar ingrijpen in het ontstaan van het leven is een weg die reeds lang door de wetenschap is ingeslagen.

Enkele decennia terug was er dezelfde polemiek over de klassieke ivf, die ondertussen toch heel wat ouders gelukkig gemaakt heeft. Hoe ver kan je gaan? Maar vooral hoe ver mag je gaan en is wat vandaag “not done” is, morgen toch acceptabel? Een vraagstuk waar je evenveel antwoorden als evenveel wetenschappers die je bevraagt, krijgt. In China is het vandaag sterk veroordeeld, maar anderzijds is er in dit land geen wet die manipuleren van embryo’s ook daadwerkelijk verbiedt. In de meeste landen in de wereld is men op dat vlak strenger tot uiterst streng.

Hello Dolly

Ondertussen is het al van 1996 geleden dat Dolly het levenslicht zag. Het schaap was een kloon van een volwassen ooi, waarbij een cel, genomen uit het uierweefsel, werd aangezet tot delen om zo een embryo te vormen. Dolly was geen lang leven beschoren wegens een zwakkere gezondheid. Ondertussen is de techniek van het klonen wel wat geëvolueerd, maar wetenschappers lijken het er niet eens over te raken of de geboren schepsels even sterk en even grote levensverwachtingen hebben als moeder natuur haar eigen gang gaat.

Menselijke klonen zijn, voor zover geweten en bewezen, nog nooit geboren. Enerzijds omdat het technisch gezien niet eenvoudig is – een aap klonen blijkt al een huzarenstukje te zijn – en anderzijds uiteraard omdat we dan helemaal de weg inslaan naar het “mensen maken”. Dolly riep naast bewondering ook heel wat waarschuwende vingertjes op.

Deontologisch is het stoeien met embryo’s gevoelig, met menselijke embryo’s is het al helemaal zoeken naar de grenzen van het ontoelaatbare. In bepaalde landen in de wereld mag het om zo stamcellen te kweken met het doel om ziektes te bestrijden, maar het leven van die embryo’s is gelimiteerd in levensduur en mogen al helemaal niet in een draagmoeder terechtkomen. Maar er is niet veel nodig om in de wereld van de science-fiction terecht te komen, maar dan IRL!

Hello stoere Scandinaviër

Maar ingrijpen in het leven, zeker als het om nieuw leven gaat, het blijft een verleiding. En het is nog niet eens zo ver weg… Als wensouders zich moeten wenden tot ivf waarbij er ook donoren aan te pas komen, dan willen ze ook niet zomaar eender welke een zaadcel de vrouwelijke eicel zien bevruchten. Volgens de deontologische weg is de donor gewoon anoniem en gezond.

Maar je moet niet ver zoeken om op heuse catalogi – vooral in Scandinavië – te stoten waar donoren gepresenteerd worden met hun eigenschappen – zowel fysiek als intellectueel – en waar je je keuze kan maken. Zo probeer je als toekomstige ouders toch al voor de ivf de toekomst te sturen en het leven voor een stuk mee te maken. En als je ver genoeg zoekt, dan is er wel ergens een of andere “tovenaar” die ook nog een garantie op het geslacht wil geven.

Door het tekort aan donoren in eigen land, maar vooral doordat men meer wil weten over de biologische oorsprong van het kind, krijgen deze digitale catalogi een kans in de maatschappij. Als je een lief zoekt, er mee trouwt en kindjes maakt, dan heb je toch ook een keuze gemaakt, is een vaak gehoord argument. Volgens de ene plausibel, volgens de andere een perfecte sofistische redenering.

Hello webshop

Feit is, dat we in deze optiek het leven en het creëren van dat leven op hetzelfde niveau zetten als de dagelijkse gang in de e-commerce. We bestellen tegenwoordig zowat alles online, van computers tot de inrichting van het huis. Dus waarom niet een rietje sperma van een jonge, sportieve en creatieve Scandinaviër? En de permissiviteit neemt van dag tot dag toe.

In de Nederlandse reeks “Chateau Meiland” verklaarde de dochter des huizes Maxime, dat ze geen man nodig had. Voor een zusje of een broertje voor haar dochter zou ze wel even het zaad van een donor hanteren. Iemand die ze op internet uitgekozen had. En vervolgens wordt er een volledige aflevering aan opgehangen.

Het creëren van nieuw leven heeft al haar magie verloren. We bestellen het leven wanneer het ons uitkomt en op de wijze waarop het ons uitkomt, geheel en al op een zakelijke manier. Ooit komt er nog een dag dat dokter He Jianki in aanmerking komt voor de nobelprijs van de geneeskunde…